Ngày 1/3/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính tung ra Chỉ thị 05 với hai mũi nhọn quyết liệt: khung pháp lý tiền số phải hoàn thành trong tháng 3 và lãi suất ngân hàng phải được giám sát chặt chẽ. Trong bối cảnh Việt Nam đứng trước tiềm năng kinh tế số khổng lồ và áp lực tín dụng ngày càng lớn, chỉ đạo này như một hồi còi thúc giục, đặt cả tiền số lẫn hệ thống tài chính dưới lúp soi xét. Liệu đây là bước đi đột phá hay thử thách cam go?
Chỉ đạo gấp rút về khung pháp lý tiền số
Thời gian chưa đầy 30 ngày kể từ ngày ban hành Chỉ thị 05 đã trở thành “tối hậu thư” mà Thủ tướng đặt ra cho Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước: hoàn thiện khung pháp lý quản lý tiền số trước cuối tháng 3/2025. Đây không phải là một nhiệm vụ đơn thuần mà là lời khẳng định Việt Nam không thể đứng ngoài làn sóng tài sản ảo đang bùng nổ. Với 21% dân số sở hữu tiền số – đưa Việt Nam vào top 3 thế giới, theo Hiệp hội Blockchain Việt Nam – và dòng tiền 120 tỷ USD chảy vào thị trường năm 2023, theo Chainalysis, tiềm năng của lĩnh vực này là không thể phủ nhận.
Thế nhưng, thực tế lại là một bức tranh tương phản. Hiện tại, luật pháp Việt Nam chưa có chỗ cho tiền ảo như Bitcoin hay Ethereum, chỉ giới hạn ở các hình thức tiền điện tử gắn với tiền pháp định. Điều này đẩy doanh nghiệp blockchain ra nước ngoài, còn người dân mạo hiểm giao dịch trong vùng xám pháp lý. Thủ tướng nhận thấy nguy cơ thất thoát nguồn lực và rủi ro tài chính, từ đó yêu cầu một bộ khung pháp lý để định danh tài sản số, đặt nền móng cho sàn giao dịch thử nghiệm qua cơ chế sandbox. Chỉ đạo này không chỉ nhằm quản lý mà còn hướng tới việc biến tiền số thành “vũ khí” kinh tế, hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm nay.
Giám sát chặt chẽ lãi suất ngân hàng
Song song với tiền số, Chỉ thị 05 còn đặt hệ thống ngân hàng vào tầm ngắm với yêu cầu giám sát gắt gao lãi suất. Thủ tướng nhấn mạnh rằng Ngân hàng Nhà nước phải theo dõi sát sao biến động lãi suất huy động và cho vay, đảm bảo mọi hoạt động được công khai minh bạch. Lời cảnh báo rõ ràng: “Nghiêm cấm các ngân hàng thương mại tự do tăng lãi suất không theo định hướng, cạnh tranh không lành mạnh”. Những vi phạm sẽ bị xử lý không khoan nhượng, kèm theo các đợt thanh tra thường xuyên để làm sạch thị trường tín dụng.
Bối cảnh dẫn đến chỉ đạo này là tình trạng một số ngân hàng gần đây đẩy lãi suất huy động lên cao, khiến chi phí vay vốn trở thành gánh nặng cho doanh nghiệp và người dân. Với nền kinh tế đang cần phục hồi sau giai đoạn khó khăn, Thủ tướng muốn đảm bảo dòng vốn lưu thông với mức giá hợp lý, đồng thời mở rộng các gói tín dụng ưu đãi như 100.000 tỷ đồng cho lâm sản, thủy sản hay chương trình vay mua nhà cho người dưới 35 tuổi. Đây là chiến lược vừa kiểm soát vừa kích thích, nhằm tạo nền tảng tài chính vững chắc cho tăng trưởng.
Mối liên hệ giữa tiền số và lãi suất ngân hàng
Dù thoạt nhìn có vẻ tách biệt, tiền số và lãi suất ngân hàng lại gắn bó chặt chẽ trong tầm nhìn của Thủ tướng. Cả hai đều nằm dưới sự điều phối của Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính, phục vụ mục tiêu chung là tối ưu hóa nguồn vốn cho nền kinh tế. Khi tiền số được hợp thức hóa, nó có thể trở thành kênh huy động tài chính mới, giảm áp lực lên hệ thống tín dụng truyền thống vốn đang chịu sức ép từ lãi suất cao. Ngược lại, việc kiểm soát lãi suất tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận vốn giá rẻ, từ đó có thêm nguồn lực đầu tư vào các dự án liên quan đến tài sản số.
Sự kết nối này còn thể hiện qua tác động kinh tế tổng thể. Một khung pháp lý tiền số hiệu quả sẽ khai thác dòng tiền 120 tỷ USD, trong khi lãi suất ổn định đảm bảo dòng vốn ngân hàng chảy đúng hướng, cùng hỗ trợ các dự án hạ tầng lớn như 3000 km đường cao tốc hay Cảng hàng không Long Thành. Tuy nhiên, thách thức nằm ở chỗ cả hai nhiệm vụ đều đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan, trong khi thời gian thực hiện lại quá ngắn – tháng 3 cho tiền số và liên tục cho lãi suất.
Cơ hội và rủi ro từ sự chỉ đạo của Thủ tướng
Chỉ đạo gấp rút của Thủ tướng mang đến nhiều triển vọng sáng sủa. Với tiền số, khung pháp lý sẽ mở ra cánh cửa để doanh nghiệp tận dụng tài sản ảo làm nguồn vốn thay thế, đặc biệt là các công ty công nghệ đang khát vốn đầu tư. Việt Nam cũng có thể giữ lại dòng tiền tỷ đô trong nước, thu hút nhà đầu tư quốc tế vào lĩnh vực blockchain. Về lãi suất, sự giám sát chặt chẽ giúp ổn định thị trường tài chính, tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận tín dụng dễ dàng hơn, từ đó kích thích sản xuất và tiêu dùng. Cả hai yếu tố này đều là động lực để Việt Nam đạt mục tiêu GDP 8%, đặt nền móng cho tăng trưởng bền vững.
Tuy nhiên, rủi ro không hề nhỏ. Với tiền số, thời hạn tháng 3 quá gấp gáp có thể dẫn đến một bộ luật thiếu sót, không đủ sức kiểm soát những vấn đề như biến động giá hay tội phạm tài chính. Nếu khung pháp lý không chặt chẽ, Việt Nam có thể đối mặt với làn sóng đầu cơ hoặc rửa tiền qua tài sản ảo. Về lãi suất, việc siết chặt giám sát quá mức có thể làm giảm tính linh hoạt của ngân hàng thương mại, khiến họ e dè trong việc mở rộng tín dụng, ảnh hưởng đến dòng vốn lưu thông. Chưa kể, sự phân tán nguồn lực giữa hai nhiệm vụ lớn này có thể làm giảm hiệu quả thực thi, đẩy Chính phủ vào thế khó nếu không đạt kỳ vọng.
Theo iBlockchain, chỉ đạo gấp rút của Thủ tướng Phạm Minh Chính là một nước đi táo bạo, đặt tiền số và lãi suất ngân hàng dưới lúp giám sát để thúc đẩy kinh tế Việt Nam. Dù mở ra cơ hội lớn để khai thác tiềm năng tài chính số và ổn định tín dụng, nó cũng đi kèm rủi ro về thời gian và quản lý. Thành công của chiến lược này sẽ phụ thuộc vào sự phối hợp linh hoạt và quyết đoán từ các cơ quan liên quan, đưa Việt Nam tiến gần hơn đến tầm nhìn kinh tế hiện đại và bền vững.